Instytut Pamięci Narodowej
Wyszukiwarka
wojna obronna 1939

Jadwiga Barthel de Weydenthal

Jadwiga Bartel de Weydenthal ps. „Brzeska” (22 VIII 1884 – 25 IV 1961), ur. w Bądkowie na Kujawach, córka Anieli z Różańskich. Naukę pobierała w domu, następnie w Paryżu na Sorbonie. Po powrocie do kraju, w latach 1905–1906 a następnie w latach 1916–1919 studiowała na wydziale rzeźby Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1921 r. kontynuowała podjętą specjalizację w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Wykształcenie w zakresie rzeźby uzupełniła pod kierunkiem sławnego rzeźbiarza, znawcy sztuk pięknych, prof. Edwarda Wittiga, autora takich dzieł jak: popiersie Józefa Piłsudskiego czy pomnik Juliusza Słowackiego.


W latach 1912–1914 należała do oddziału lwowskiego Polskich Drużyn Strzeleckich. Po wybuchu I wojny światowej, z chwilą zorganizowania Oddziału Żeńskiego POW mianowana zastępczynią komendantki tego oddziału, następnie została kierowniczką sekcji wywiadowczej OŻ POW, której zadaniem było prowadzenie wywiadu wojskowego i politycznego na terenie Warszawy oraz na prowincji. Brała udział, razem ze swoją siostrą Marią, w pracach Oddziału Lotnego Wojsk Polskich. Po wejściu Niemców do Warszawy wzięła udział w organizowaniu Poczty Listów Prywatnych, mającej na celu utrzymywanie łączności z frontem legionowym oraz z terenami okupacji austriackiej. Od lutego 1916 r. do sierpnia 1918 r. pełniła funkcję komendantki OŻ POW. Była również członkiem Zarządu warszawskiego Koła Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego. Od marca 1918 r. weszła w skład Komendy Naczelnej POW jako referentka Oddziałów Łączności na terenie okupacji niemieckiej i austriackiej.


W latach dwudziestych Jadwiga Barthel de Weydenthal brała udział w pracy redakcyjnej wydawnictw wspomnień legionowych: Wierna Służba i Służba Ojczyźnie, w latach trzydziestych w pracach środowiskowej Komisji Odznaczeniowej Krzyża i Medalu Niepodległości (wchodziła ona w skład Głównej Komisji Odznaczeniowej) oraz Honorowego Sądu Kawalerów Krzyża i Medalu Niepodległości. Była przewodniczącą Stowarzyszenia Peowiaczek, a po zorganizowaniu Unii Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny (do którego swój akces zgłosiło Stowarzyszenie Peowiaczek) wzięła udział w jej pracach jako sekretarka Prezydium. Organizowała wśród młodzieży koła „Młodego Fidac`u”, osobiście prowadziła takie koło w Warszawie. Przyczyniła się w dużej mierze do wydania w 1939 r. przewodnika po Polsce w języku francuskim Pologne par Annie et Henri de Monfort w serii Les Guides Bleus. W 1935 r. z polecenia marszałkowej Aleksandry Piłsudskiej została wybrana na matkę chrzestną statku pasażerskiego „Batory”.


We wrześniu 1939 r. uczestniczyła w obronie Warszawy. Pełniła służbę przy telefonach oraz w służbie sanitarnej, zwożąc rannych żołnierzy WP z przedpola Warszawy. Podczas okupacji zamieszkała z synami swego brata Jerzego (przebywającego w Chinach). Obaj bratankowie należeli do Armii Krajowej. Jadwiga opiekowała się nimi i pomagała w ich pracach aż do ich śmierci. Jeden zginął rozstrzelany przez Niemców w więzieniu w Łowiczu, drugi w czasie akcji oddziału partyzanckiego na południu Polski. II wojna światowa stała się dla niej okresem klęski nie tylko narodowej ale i rodzinnej. Straciła dom rodzinny w Bądkowie i brata Jana, którego Niemcy wywieźli do Mathausen-Gussen, gdzie wkrótce zmarł.


Po wojnie Jadwiga zamieszkała we Włocławku. W miejscowej fabryce porcelany znalazła możliwość wykonywania pracy rzeźbiarskiej w ceramice, co zapewniło jej środki utrzymania. Nie trwało to jednak długo, usunięto ją z fabryki ze względu na ziemiańskie pochodzenie. Wówczas opiekę i schronienie otrzymała od Sióstr Urszulanek z Rybnika Górnośląskiego, wśród których przebywała już jej siostra Maria Beata. Wróciła do rzeźbiarstwa. Dzieła jej do dziś zdobią kaplice SS. w Rybniku i Pokrzywnie Poznańskim – siedzibie jej najmłodszej siostry – również Urszulanki. W ostatnich latach życia była ciężko chora. Zmarła w Rybniku 25 kwietnia 1961 r. i tam została pochowana.
Jadwiga Barthel de Weydenthal była odznaczona: orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości z Mieczami, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, odznaką I Brygady „Za wierną służbę” i Krzyżem POW.

Oprac. Anna Eliza Markert

Opcje strony