Biogramy Postaci Historycznych

https://biogramy.ipn.gov.pl/bio/wszystkie-biogramy/112034,Stefan-Pabis-Stefan.html
28.03.2024, 18:36
Podziemie zbrojne

Stefan Pabiś „Stefan”

Na teren pow. Wołkowysk przeniósł się z rodziną w 1921. Po ukończeniu 2 klas gimnazjum w Wołkowysku zgłosił się ochotniczo do WP. Służył w 80 pp w Słonimiu. W wojsku ukończył szkołę podoficerską w stopniu plutonowego łączności. W kampanii wrześniowej (w obronie Lwowa) uczestniczył w szeregach 4 batalionu fortecznego. Po kapitulacji garnizonu przed Armią Czerwoną dostał się do obozu jenieckiego w Równem, z którego uciekł. W trakcie drogi powrotnej do domu został zatrzymany przez milicję i osadzony w twierdzy brzeskiej. Po raz drugi zbiegł z transportu kolejowego w okolicach Baranowicz. Do ZWZ w Obwodzie Wołkowysk wstąpił 18 VII 1941, wkrótce objął też stanowisko dowódcy 3 plutonu w 2 kompanii terenowej.

W pracy konspiracyjnej dał się poznać jako doskonały organizator. W ramach akcji „Burza” zmobilizował swój pluton, uczestniczył w walkach z wycofującymi się jednostkami niemieckimi. 14 VII 1944 został po raz trzeci aresztowany przez NKWD, a następnie przekazany do 6 zapasowego batalionu II Armii „ludowego” WP pod Białymstokiem. W końcu września 1944 zorganizował z tej jednostki kilkuosobową dezercję i powrócił na teren pow. Wołkowysk, podejmując na nowo działalność konspiracyjną. Wiosną 1945 rozpoczął tworzenie oddziału partyzanckiego o krypt. „BOA”, z którym wykonał wiele brawurowych akcji. W sierpniu 1945 otrzymał awans do stopnia podporucznika czasu wojny, został także mianowany szefem samoobrony Obwodu AKO Wołkowysk (nadano mu ponadto Krzyż Walecznych). 23 IX 1945 przeprowadził swój oddział przez granicę, a następnie przerzucił go do Bobolic (powiat Koszalin). W grudniu 1945 wraz z dwoma podkomendnymi przeprowadził przez granicę kolejną grupę konspiratorów. Zaskoczony przez NKWD na stacji w Waliłach (pow. Sokółka), mimo postrzału w kręgosłup po raz kolejny zdołał ujść z rąk Sowietów. Aż do początku maja 1946 ukrywał się i leczył ranę na terenie pow. Ostrów Mazowiecka. Do Bobolic powrócił w maju 1946. 18 V 1946 podczas obławy zorganizowanej przez „bezpiekę,” po raz kolejny udało mu się zbiec. Ukrywał się początkowo w Malborku, a następnie w Pasłęku i wreszcie w Szczytnie.

Aresztowany przez „bezpiekę” w październiku 1946 razem z dwoma podkomendnymi zbiegł kolejny już raz w trakcie konwojowania do WUBP w Olsztynie. Ujawnił się 21 IV 1947, mimo to został aresztowany 30 I 1948. W pierwszym procesie przed WSR w Olsztynie, w grudniu 1949, otrzymał wyrok 10 lat więzienia, w drugim – 30 VI 1950 – zmieniono mu wyrok na dwukrotną karę śmierci. Ułaskawiony, z zamianą na dożywocie, karę więzienia odbywał w zakładzie karnym w Barczewie. Opuścił go 16 III 1955. Jeszcze w latach 80. funkcjonariusze SB prowadzili wobec niego działania operacyjne. Zmarł 12 VIII 2003.

Opcje strony